Cách nhận biết và một số biện pháp xử lý Lúa Cỏ - dịch hại nghiêm trọng tại Việt Nam

     Lúa cỏ hay còn gọi là lúa ma (tên tiếng Anh là red rice hoặc là weedy rice) liên quan rất gần với lúa trồng và là một loại dịch hại rất nghiêm trọng trong các vùng lúa sạ trực tiếp, nó xuất hiện khắp các vùng trồng lúa của thế giới. Ở nước ta, lúa cỏ gây hại ở tất cả các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu long, nhất là Long An, Tiền Giang, Thành phố Hồ Chí Minh...ngoài việc cạnh tranh với cây lúa về ánh sáng, nước, dưỡng chất... dịch hại này còn là nguồn thức ăn, nơi trú ẩn của một  số loài sâu, bệnh, chuột hại thì lúa cỏ có thể làm thất thu năng suất lúa từ 15 – 17%.

     Tại Đắk Lắk trong các năm gần đây đã xuất hiện loài dịch hại nghiêm trọng đối với lúa nước gieo sạ, gây ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng, phát triển và năng suất, phẩm chất lúa cũng như có khả năng lây lan mạnh ra các vụ lúa tiếp theo.

     Vụ Đông xuân 2014-2015 và vụ Hè thu năm 2015 bệnh xuất hiện gây hại cục bộ một số huyện trồng lúa trọng điểm của tỉnh như: Krông Pắk, Ea Súp, Krông Ana và một số vùng trồng lúa khác của tỉnh với tỷ lệ hại khoảng: 10-30% diện tích nhiễm 03ha. Do vậy để quản lý tốt đối tượng dịch hại này cần phải phối hợp một cách đồng bộ nhiều biện pháp thì hiệu quả mang lại mới đạt kết quả cao.

    I. Một số đặc điểm nhận dạng và tác hại của lúa cỏ:

     1. Đặc điểm nhận dạng:

     Lúa cỏ bông có râu dài, hạt lúa trơn hơn hạt lúa bình thường ,hạt dễ rụng, phần lớn hạt sẽ nẩy mầm trong 3 tháng sau rụng, hạt lây lan rất nhanh và cạnh tranh mạnh với lúa trồng. Thân cây lúa cỏ mọc và sinh trưởng cao hơn cây lúa bình thường. Nếu nhìn từ xa ruộng lúa người ta sẽ nghĩ là cây sinh trưởng tốt.

Đặc điểm nhận dạng lúa cỏ

          2. Tác hại của lúa cỏ:

     - Lúa cỏ cạnh tranh dinh dưỡng, ánh sáng đối với lúa trồng làm giảm năng suất, bị nặng còn gây mất trắng không cho thu hoạch.

     - Nông dân không thể thu hoạch hạt của lúa cỏ để làm lương thực vì chúng có khuynh hướng chín sớm hơn lúa trồng và dễ rụng xuống mặt ruộng để lây lan về sau.

     - Trên ruộng lúa nếu bị lẫn tạp lúa cỏ từ 35% trở lên thì năng suất lúa có thể giảm 50 - 60% và tỷ lệ lây nhiễm càng trầm trọng cho những vụ về sau.

     - Ruộng lúa bị nhiễm nặng gây lãng phí trong khâu chế biến để loại bỏ hạt lúa cỏ có màu sắc khác với hạt gạo bình thường và làm giảm phẩm chất gạo cũng như giảm giá trị tiêu dùng và xuất khẩu.

       II. Các biện pháp quản lý, phòng ngừa lúa cỏ.

     Lúa cỏ thường rất khó tiêu diệt, chi phí phòng trừ rất cao. Hiện nay, không có một biện pháp quản lý đơn độc nào có thể phòng trừ hiệu quả đối với lúa cỏ. Cần áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp là chính trước khi áp dụng biện pháp sử dụng thuốc hóa học.  

     1. Biện pháp trước mắt:

     - Đối với ruộng lúa đang bị lúa cỏ gây hại rải rác cần phải nhổ bỏ lúa cỏ bằng tay, thường xuyên cắt các bông lúa cỏ lẫn tạp khi chưa chín đem tiêu hủy là công việc rất hiệu quả để tiêu diệt nguồn lây lan, bông lúa dù mới chín sữa cũng tuyệt đối không được cắt bỏ lại trên ruộng, bờ ruộng.

     - Những diện tích lúa bị nhiễm lúa cỏ từ 70-80% cần nhanh chóng tiêu hủy (cắt, đốt toàn bộ ) nhằm tránh để hạt lúa cỏ chín rơi rụng trên ruộng, sau đó tiến hành cày lật gốc ngâm dầm cho thối hạt lúa cỏ hoặc nếu có vịt thả vào ruộng cho ăn hết hạt lúa cỏ, không để gốc lúa cỏ tái sinh trở lại. Nếu ruộng khô có thể rải rơm rạ cho đều rồi đốt để tiêu diệt hạt cỏ và lúa cỏ trên mặt ruộng.

     2. Biện pháp lâu dài:

    - Khuyến cáo nông dân sử dụng giống lúa xác nhận do các đơn vị, tổ chức có chức năng sản xuất và cung cấp. Tuyệt đối không sử dụng lúa thịt, lúa có lẫn hạt cỏ để làm giống, tốt nhất là dùng giống sạch hạt cỏ, lúa cỏ và tạp chất.

     - Ở những ruộng đã bị nhiễm vụ trước, áp dụng sạ hàng nhằm phân biệt dễ dàng cây lúa cỏ lúc còn non khi chúng mọc ngoài hàng lúa trồng để sớm tiêu diệt.

     - Làm đất kỹ là biện pháp hiệu quả để tiêu diệt hạt lúa cỏ và có tác dụng lâu dài trong việc giảm hạt cỏ trong đất.

     - Biện pháp làm đất trước khi gieo trồng một thời gian để nhử cho hạt lúa cỏ cùng nhiều loài cỏ khác mọc lên rồi cày, trục tiêu diệt hoặc áp dụng các loại thuốc trừ cỏ không chọn lọc để phun trừ cũng rất có hiệu quả. Những biện pháp này nếu cần có thể lặp lại nhiều lần nhằm giảm lượng hạt lúa cỏ và cỏ dại trong đất.

     - Hạt lúa cỏ có thể trôi theo đường nước tưới tiêu, nên cần vệ sinh đồng ruộng và kênh mương sau mỗi vụ thu hoạch.

     - Chú ý loại bỏ hạt lúa cỏ từ các nguồn như máy tuốt, máy gặt đập liên hợp, hoặc bùn có dính hạt lúa cỏ hay từ các công cụ đồng ruộng khác.

     - Biện pháp gieo mạ, cấy lúa bằng tay hay bằng máy trên những ruộng cũng có tác dụng phòng trừ lúa cỏ tốt hơn sạ trực tiếp.

     - Những chân ruộng cao trồng một vụ  lúa có thể luân canh cây lúa với cây trồng cạn là một phương pháp quản lý lúa cỏ hũu hiệu, đặc biệt là cây họ đậu như đậu nành, đậu xanh, đập phộng... nếu cần có thể dùng thuốc trừ cỏ tiêu diệt trực tiếp lúa cỏ (họ hòa bản) mà không ảnh hưởng đến cây họ đậu  (họ lá rộng) do khác họ.

     - Có thể sử dụng thuốc trừ cỏ có các hoạt chất là pretilachlor cộng với fenclorim sau khi làm đất, làm bằng mặt ruộng lần cuối để diệt lúa cỏ trong ruộng lúa

Một số hình ảnh cánh đồng lúa bị lúa cỏ

Nguồn: Phòng Bảo vệ thực vật